Net nadat ik het op vakantie had gelezen (augustus 2012), kwam het op de longlist voor de Ako literatuurprijs 2012 terecht!
Erik Vlaminck met Brandlucht
(de genomineerde werken van Herman Brusselmans, “Watervrees Tijdens Een Verdrinking“, en Elvis Peeters, “Dinsdag“, las ik ook intussen. Stefan Brijs met Post Voor Mevrouw Bromley wacht. De ‘winnaar’ werd Peter Terrin met Post Mortem.)
In Brandlucht komt de lezer terecht in een duivenkot van emoties. Erik Vlaminck gebruikt de setting van een gemengd Nederlands-Belgisch huwelijk op Canadees grondgebied om een taalregister aan Vlaamse uitdrukkingen boven te halen en te plaatsen tegen een achtergrond van Algemeen Nederlands, zonder beide tekort te doen.
Ik ben liefhebber van het literair werk van Erik Vlaminck. Geworden. Nadat ik het zesluik ‘Het Schismatieke Schrijven’ verorberde, waarin de auteur aan de hand van familiegebeurtenissen en andere persoonlijke verhalen op een geweldige manier de geschiedenis van een land (België) en zijn inwoners van -pakweg- de voorbije 80 jaar in beeld brengt. In de opvolger ‘Suikerspin‘ brengt hij aan de hand van het kermisleven op een boeiende wijze enkele generaties in beeld.
Research en historisch opzoekwerk lijken wel zo’n beetje de tweede natuur van Vlaminck geworden. Niet dat het stoort, integendeel, je merkt er niks van tijdens het lezen. En het is net die natuurlijke gang van zaken in zijn verhalen die aantoont dat hij het zo goed deed, maar vooral ook voortreffelijk verwerkte in de uiteindelijke mix.
Voor ‘Brandlucht’ is Vlaminck opnieuw naar Canada getrokken, de regio die hij al bezocht en gebruikt had voor het deel ‘Stanny, Een Stil Leven’ uit zijn schismatieke reeks. In dat deel belichtte hij aan de hand van een gevluchtte ‘zwarte’ uit de tweede wereldoorlog al heel subtiel de complexiteit van de collaboratie. De lokale kolonie van lage-landers in Canada moet hem opgevallen zijn, want deze nieuwe roman is aan hen gewijd.
En weer brengt Vlaminck een erg complexe materie tot leven. Aan de hand van een aantal in de tijd gespreide fragmenten weeft Vlaminck een totaalbeeld van enkele generaties overblijvenden van een vlucht naar Canada. We krijgen het verhaal van de Nederlandse Mina die er vanuit Zundert eerder ongelukkig terecht komt, maar het geluk vindt als ze er de Belg Tony Verkest ontmoet. Maar erg gelukkig blijkt dat huwelijk niet, en dat kom je mondjesmaat te weten, onder andere door de ogen van dochter Elly.
Maar er is meer dan het ongelukkig huwelijk en een gebroken gezin, tegen de achtergrond van ontheemding en hele gemeenchappen die zwelgen in nostalgie naar het geboorteland; nostalgie in taalgebruik, eten en drinken, folklore zoals de duivensport en de wielerkoers, en feesten. Langzaam wordt je als lezer meegezogen naar de dieperik van gecompliceerde menselijke geesten en hun kronkels. Van Canada naar Geel en Oevel en weer terug. Langzaam verandert je morele perspectief, naarmate je meer plaatsen bezoekt waar de brandlucht overheerst. De zoektochten die mensen ondernemen naar de geheimen van vaders en de keuze van namen, die zelden iets anders opleveren dan ontregeling.
En elke nieuwe onthulling houdt een perspectiefwisseling in, en een bijstelling van eerdere morele oordelen of meningen. Zoals in ‘Stanny, Een Stil Leven’ toont Vlaminck levensecht aan dat niets absoluut of definitief is, dat achter elk verhaal een mens zit. Een verhaal dat soms is wat het werd door pijnlijk zwijgen.
Langzaam groeit ‘Brandlucht’ naar een ontknoping. Is het daarom een thriller? Op een bepaalde manier wel, maar mij maakte het niet uit, want ik heb van de eerste tot de laatste letter gesmuld, van de taal maar ook van het verhaal, van de onthullingen, de ontknopingen, en de menselijke verbijstering de Vlaminck zo treffend en meeslepend schetst. Getroffen was ik tot in mijn diepste ik, door dit fenomeen, Brandlucht.
