Ik heb vanuit een ongelooflijke honger en met erg veel gretigheid Vaslav gelezen, de roman van Arthur Japin over het goddelijke, vorige-eeuwse danswonder Nijinski. Hongerig was ik (1) naar nieuw werk van Japin nadat zijn Een Schitterend Gebrek me zeer bevallen was. Hongerig was ik (2) omdat ik enige jaren geleden “Nijinski” heb gelezen, zijn dagboeken zoals ze ongecensureerd waren vrijgegegeven door zijn dochter. In Vasl
av komen drie vertellers aan het woord. We volgen hen grotendeels tijdens die ene noodlottige, na-oorlogse dag, 19 januari 1919. De dag dat het kleine paardje, moegestreden, stopte met dansen. Door hun ogen zien we het leven van Nijinski, zoals het was, is en nooit meer zal zijn.
Peter is de lokale bediende van Nijinksi in Sankt Moritz. Waar meneer terechtkwam nadat hij afstand nam van de wereld. Peter verbaast zich voortdurend. Door de gemoedelijke houding van meneer tegenover een bediende, diens onwereldse onbeholpenheid, de wereldse verhalen uit meneer’s vorige leven. Hij is ook de eerste die het verval opmerkt van de geest van de danser. Omdat hij het al eens meemaakte. Bij dat andere, echte genie, professor Nietzsche. En altijd maar op dat uurwerk kijken.
Het verhaal van Peter loopt over in dat van Sergej Pavlovitsj, Nijinski’s grote ontdekker en minnaar. Diaghilev. Eigenaar en bezieler van Les Ballets Russes. In de steek gelaten door Vaslav voor… een vrouw. Pulszky Romola -de derde vertelster- baande zich geduldig een weg tot bij de sterdanser. Die niet alleen met haar huwde maar er ook een kind bij kreeg. De onmacht van Diaghilev, Vaslav was zijn grootste creatie èn zijn grootste mislukking. Maar nu heeft het serpent van een moeder van Romola net hèm een uitnodiging bezorgd voor Nijinski’s oorlogsdans.
De doorlooptijd van het boek is… 1 dag. Maar naadloos wordt door de 3 vertellers de volledige levensloop van Nijinski in beeld gebracht, via flashbacks, mijmeringen en gedagdroom. Een vertelmatig hoogstandje. Maar echt aangrijpen deed het boek me pas bij het verhaal van Romola over hun oorlogsjaren, in Hongarije. Na de lange jaren reeds van Vaslav’s stilzwijgen, inzinkingen, zijn opnames die hem alleen maar verder doen wegzinken. De vreselijke tussenkomsten van haar moeder ook.
Enige gelijkenissen met Een Schitterend Gebrek zijn Venetië, de prachtige schets van romantiek beleefd in harten, het complexe effect van die romantiek ondervonden in levens. Maar de diepgang is toch net dat beetje minder. De fascinatie en enthousiasme voor het onderwerp lijken me wat voorrang te hebben gekregen. Maar in het hoofd kijken van de voor eeuwig zwijgende Nijinski blijkt toch moeilijker dan bij de voor eeuwig gebrandmerkte vrouwenveroveraar Casanova. Net wat gebalder had niet misstaan, alhoewel het mij persoonlijk niet stoorde. Vanwege mijn fascinatie en enthousiasme voor het onderwerp allicht.
Als u me nu wil excuseren, ik wil de dagboeken herlezen. De woorden van lettermeester Japin afwegen aan de woorden van de dansmeester zelf…
Dancing on hallowed grounds / Dancing Nyjinsky style (Bauhaus – Dancing)
I’m a muscle in plastic / Nyjinsky’s bad move
(Bauhaus – Muscle in plastic)
